De inwerkingtreding van de Wet Werk en Zekerheid (1 januari 2015 en 1 juli 2015) heeft geen wijzigingen opgeleverd in de lijn van rechterlijke uitspraken in zogeheten bagatel-delicten. Dit zijn gedragingen in de arbeidsrelatie die zijn te betitelen als diefstal, fraude of verduistering en die naar hun aard dus ernstig zijn maar in omvang en ernst gering. Door de jaren heen zijn er veel gerechtelijke uitspraken gepubliceerd over werknemers die op staande voet werden ontslagen voor dergelijke delicten: plakje kaas, blikje Redbull of tonic, twee flessen motorolie, cashew-noten, verduisteren toiletmunt, stukje appeltaart, donut of zakje chips.

Een ontslag op staande voet heeft voor de werknemer verregaande consequenties: geen loon, geen aanspraak op een WW-uitkering en schadeplichtig ten opzichte van de werkgever.

Hoewel de aard van de gedraging ontoelaatbaar is omdat sprake is van fraude of verduistering, kan de ‘geringe ernst’ aanleiding zijn om te twijfelen over de vraag of een ontslag op staande voet gerechtvaardigd is.

Een strenge benadering ligt voor de hand omdat de nullijn gehanteerd moet worden. Het gaat om diefstal en niet de arbitraire grens van “een beetje stelen mag”. Een ander argument is de generale preventie binnen de onderneming. Frauduleus gedrag – hoe gering ook – rechtvaardigt strenge maatregelen om erosie van de moraal te voorkomen. Bovendien kan na constatering van fraude de werkgever de werknemer niet meer volledig vertrouwen.  Ten slotte weten werknemers waar ze aan toe zijn met een harde lijn: rechtszekerheid.

De Hoge Raad heeft echter in haar Hema-arrest beslist dat in gevallen van vermogensdelicten met een geringe omvang geen automatisme bestaat voor een ontslag op staande voet. De werknemer werd in dit specifieke geval betrapt bij een poging om twee blikken motor-olie (totale waarde bijna NLG 10,00) te verduisteren en dit vlak voor zijn pensionering.

Het meenemen en opeten van enkele cashewnoten – die bestemd zijn om weggegooid te worden – uit een op een vliegtuigtrolley staand geopend bakje rechtvaardigde geen ontslag op staande voet. De werkgever hanteerde een zeer stringent beleid ten aanzien van diefstal, maar de financiële gevolgen voor de werknemer met een gezin met 2 minderjarige kinderen staan volgens de rechter niet in verhouding tot het vergrijp.

Het stelen van een potje lippencrème door een werkneemster rechtvaardigde wel ontslag. Wederom hanteert de werkgever huisregels waarin staat dat in geval van diefstal ongeacht de waarde van het voorwerp ontslag volgt. De werknemer die van een collega een pakje shag steelt wordt ook de strenge huisregels noodlottig.

Een cateraar op Schiphol heeft beleid waaruit blijkt dat het zich toe-eigenen van andermans zaken, ook al is het van zeer geringe waarde, reeds beschadigd of bedorven, leidt tot ontslag op staande voet. Dit beleid wordt ook consequent toegepast en uitgedragen via het personeelsblad.  In verschillende gerechtelijke uitspraken wordt ontslag op staande voet door deze cateraar rechtvaardig geacht: meenemen open pakje pinda’s, blikje tonic, twee zakjes pinda’s.

Omstandigheden

Omstandigheden als aard, duur en wijze van vervulling van de dienstbetrekking, en de persoonlijke omstandigheden kunnen van invloed zijn dat een ontslag op staande voet toch niet gerechtvaardigd is.

Lengte dienstverband

De lengte van het dienstverband hoeft geen omstandigheid te zijn dat een ontslag op staande voet niet gerechtvaardigd is: het meenemen port-betaald stempel door postbode met 24 dienstjaren, de diefstal van een pen door huishoudelijke hulp met 21 dienstjaren, het meenemen van drie ongebanderolleerde pakjes shag door een medewerker met 24 dienstjaren.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee

Voor een werkgever is het raadzaam om zijn werknemers vooraf – en bij herhaling – duidelijk te maken en daarmee te waarschuwen dat in de organisatie de keuze is gemaakt om ook bij het meenemen van zaken met geringe waarde dit niet door de vingers te zien, en in voorkomende gevallen tot ontslag op staande voet over zal gaan.

Optimel

De Rechtbank Amsterdam besliste op 7 februari 2017 dat het in een productiebedrijf voor supermarkten door een werknemer zonder betalen meenemen van een pakje Optimel dat over de datum was, aanleiding is voor een  gerechtvaardigd ontslag op staande voet. De werknemer is bekend met het gehanteerde bedrijfsreglement waarin staat dat het niet toegestaan is om  afgeschreven producten mee naar huis te nemen en dat dat wordt aangemerkt als diefstal.

Twee eerdere waarschuwingen waren voor de werknemer blijkbaar niet voldoende. Door een steeksproefsgewijze controle is duidelijk geworden dat zij weer over de schreef is gegaan waarop ontslag op staande voet volgt. Voor de rechter weegt het meer dan 10 jarige dienstverband en de leeftijd van de werknemer  onvoldoende zwaar tegen de overduidelijke regels en de eerder gegeven waarschuwingen.

Tip: Het voeren van consistent beleid dat voor de werknemer ook kenbaar is, leidt in beginsel in gevallen waar het gaat om het zonder betalen wegnemen van zaken van geringe waarde, tot een gerechtvaardigd ontslag op staande voet.

Vindplaats: ECLI:NL:RBAMS:2017:905 (Optimel)